Jaarverslag Jeugdombudsman 2022: Stukgelopen in het systeem

Een opvallende rode draad in de 103 klachten en signalen die de Jeugdombudsman van Den Haag – Yvette Nass – ontving in 2022, waren de voorbeelden van kinderen, jongeren of gezinnen die na een hulpvraag uiteindelijk zijn stukgelopen in het systeem dat er juist is om te helpen. Wie (jeugd)hulp nodig heeft moet vaak erg lang wachten. Het kan zomaar zes maanden duren voordat er crisisopvang beschikbaar is voor een kwetsbare jongere die dreigt af te glijden. Het ‘systeem’ is zo fragiel dat als één van de drie pijlers inkomen, huisvesting of zorg bezwijkt, het kaartenhuis instort. De titel van het jaarverslag 2022 van de Jeugdombudsman luidt dan ook: Stukgelopen in het systeem. Met daarin de oproep: Tijd van ambities is voorbij. Tijd voor actie! 

Het duurt te lang 

De Jeugdombudsman spreekt de gemeente en jeugdzorgorganisaties al zo lang over de lange wachtlijsten dat het soms bijna niet doordringt hoe ingrijpend het effect van die wachtlijsten is voor jonge mensen die snel hulp nodig hebben. Heel vaak bleken jongeren die zich bij de Jeugdombudsman meldden in 2022 te zijn stuk gelopen in het systeem. De Jeugdombudsman zet zich in om juist in deze situaties met alle betrokkenen samen, ervoor te zorgen dat er alsnog snel en passende hulp komt. 

Onderbenutting geen teken van succes 

Jeugdombudsman Yvette Nass: “Goede regels en regelingen zijn essentieel om kwetsbare jongeren te helpen. Maar minstens zo belangrijk is dat jongeren ook weten dat de regelingen bestaan, zodat ze er gebruik van kunnen maken. Een goed voorbeeld hiervan is de zakgeldregeling. Vaak blijkt dat ambtenaren en hulpverleners zelf deze en andere regelingen niet kennen. En daarnaast onvoldoende op de hoogte zijn van kinderrechten. Duidelijk is dat zij zonder deze kennis, jongeren ook niet goed kunnen informeren en adviseren. Onderbenutting van regelingen, is dus geen teken van succes van maar van slechte toegankelijkheid en informatievoorziening.”

Luister beter naar kinderen en jongeren 

Jongeren willen meebeslissen over besluiten die hen aangaan. Zij hebben daar niet alleen recht op, maar vragen daar ook zelf om. Dat bleek onder andere uit het onderzoek ‘De weg kwijt in een oerwoud van klachtenregelingen’. Yvette Nass: “Beter luisteren naar wat een kind of jongere echt nodig heeft, in plaats van de regels nog eens te herhalen, is een belangrijk advies. Voor jongeren is het klachtrecht soms het enige recht dat zij hebben om voor hun belang op te komen. Dan moet dat klachtrecht wel op orde zijn, ook als het gaat over zorg die door de gemeente is uitbesteed. De Jeugdombudsman vraagt om een herkenbare plek te organiseren waar jongeren en ouders terecht kunnen voor vragen, problemen en klachten.”

In 2023 van ambitie naar actie  

Gemeente moet op structurele wijze het belang van kinderen betrekken in beslissingen die hun aangaan door kinderrechten een plek te geven in besluitvorming en beleid. Denk aan huisvesting, leerlingenvervoer en gehandicaptenparkeerplaatsen. Het stappenplan “Het beste besluit voor het kind” van de Kinderombudsman biedt hiervoor een praktisch kader. Waar nodig moeten regels, beleid en uitvoering worden aangepast om te voldoen aan het Kinderrechtenverdrag. Yvette Nass: “Ik zal er in 2023 nog strakker toezien op het opvolgen van aanbevelingen en kinderrechten met concrete acties. Daar hebben kinderen, jongeren en ouders recht op.”